Roz

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

O roz u arroz ye a simient d'a Oryza sativa u d'a Oryza glaberrima conoixita como Roz Africano, que como o suyo nombre dice ye a variedat africana. Se tracta d'un cerial considerato como alimento basico en muitas culturas culinarias (en especial a cocina asiatica), asinas como en bellas partis d'America Latina.^[1] O suyo grano corresponde a o segundo cerial mas producito d'o mundo, dimpués d'o panizo.^[2] Debito a que o panizo ye producito ta atros muitos propositos que o consumo humán, se puet decir que o roz ye o cerial mas important ta l'alimentación humana, y que contribuye de traza muit efectiva a l'aporte calorico d'a dieta. O roz ye responsable de l'aporte calorico d'una cinquena parti d'as calorías consumitas en o mundo por os sers humans.^[3] Dende l'anyo 2008 s'ha feito un racionamiento en bels países debito a la carestía d'o roz.^[4] En países como Bangladesh y Campuchia puet plegar a estar cuasi as tres cuatrenas partis d'a alimentación d'a población.^[5]

A l'igual que o trigo por o suyo tipo de fotosintesi ye una planta C₃, con una fotosintesi eficient en medios humidos.^[6] S'adedica muitas hectarias de cautivo ta o roz en o mundo. Se sabe que o 95% d'o cautivo d'iste cerial s'estendilla entre os paralelos 53º de latitut norte dica 35º sud.^[1] Manimenos os campos de roz contribuyen a lo escalfamiento global por o metano que dimana d'o metabolismo d'os microorganismos d'o suelo embadinau y reductor d'a mes gran part d'éls.^[7]

L'orichen d'o cautivo ye disputato entre os investigadors, se discute l'orichen entre o sud de China y o nord-este d'A India.

1. ↑ ^{1,0 1,1} (en) Kenneth F. Kiple, Kriemhild Conee Ornelas: "Cambridge World Encyclopaedia of Food, Volume I, Animal, Marine and Vegetable Oils". Cambridge University Press:, Cambridge, England. 2000
2. ↑ (en) ProdSTAT. FAOSTAT
3. ↑ (en) Smith, Bruce D.: "The Emergence of Agriculture". 1998. W H Freeman & Co. Nueva York. ISBN 0-7167-5055-4
4. ↑ (en) BBC World Service - News - Global rice shortage
5. ↑ (en) Harold McGee, "On Food and Cooking: The Science and Lore of the Kitchen", ed. reb. edición (2004), Nueva York: Scribner, pp.
6. ↑ (es) Diodora Calvo Aldea, Maria Teresa Molina Álvarez, Joaquín Salvachúa Rodríguez: Ciencias de la tierra y medioambientales. 2º Bachilleraro. 2010 McGraw-Hill, pp 103-104
7. ↑ (es) Francisco Anguita Virella, Fernando Moreno Serrano: Procesos geológicos externos y geología ambiental. Editorial Rueda, 1993.